THÁNG SÁU ƠI - NỖI NHỚ KHÔN NGUÔI
THÁNG SÁU ƠI - NỖI NHỚ KHÔN NGUÔI
THÁNG SÁU ƠI
(Gửi miền thương nhớ)
Anh hứa rằng anh sẽ về
thăm
quê hương em gió lào cát
trắng
mùa đã về
bằng lăng nở tím
sao chưa thấy người như đã
hẹn, người ơi?
ve râm ran tấu bản nhạc
không lời
hoa phượng đỏ
vùng trời thương nhớ
nghĩ đến lời anh hứa
em thấp thỏm chờ ... một
bóng người xa
Tháng Sáu về da diết lòng
ta
sân trường chia tay
hẹn hò, ước nguyện
dòng mực tím ... rưng rưng
lưu bút
tiếng ai còn văng vẳng đâu
đây
Nhớ con đường mùa lá me
bay
dưới hàng cây ta cùng dạo
bước
tuổi hoa niên ngập ngừng hẹn
ước
vẫn tươi ngời trong ký ức
nồng say
Tháng Sáu về
anh có hay
gió từ phương anh bời bời
thổi lại
kỷ niệm một thời vụng dại
tháng năm dài vương vấn đầy
vơi
Tháng Sáu nào cũng da diết
người ơi
mực tím mồng tơi
vần thơ e ấp
hoa tình yêu phập phồng lồng
ngực
hẹn ngày về mộng ước cùng
nhau
dệt câu chung tình hạnh phúc
dài lâu
Người ra đi dặm đường hồ hải
lời hứa xa mờ
chưa lần trở lại
mỗi độ Tháng Sáu về khắc
khoải lòng ta
lật từng kỷ niệm đã xa
gửi vào dang dở
Tháng Sáu ơi!
nửa năm
nửa vời
nửa đời khắc khoải
gió lào cát trắng mênh
mông, hoang hoải
bạc tóc
bạc lòng
lời hẹn Tháng Sáu ơi!
Khanh Cao
Lời Bình:
Thể Thơ: Thơ
Mới biến thể, nhất khí liền mạch.
Tứ Thơ: Mỗi
độ Tháng Sáu về tác giả nghĩ đến lời hứa năm xưa của chàng mà khắc khoải nhớ thương.
Bố Cục: Bài
thơ có thể chia làm 3 phần:
Phần 1: Đoạn đầu 8 câu
Tác giả nhớ lại lời hứa
“Tháng Sáu sẽ về thăm” của chàng vào mùa hè lúc tốt nghiệp lớp 10 (hệ 10 năm) hơn
50 năm trước.
Phần 2: Năm đoạn kế tiếp
Những nhớ nhung, vương vấn
khi nghĩ đến bao kỷ niệm xưa
Phần 3: Đoạn cuối
Nửa đời khắc khoải, bạc tóc,
bạc lòng, Tháng Sáu về thầm trách người quên lời hứa hẹn xưa.
Tựa Đề: “Tựa đề là chữ hoặc nhóm chữ nói
lên cốt tủy của toàn bài”. “Tháng Sáu Ơi” đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đó.
Ngôn Ngữ, Câu Cú: Ngôn ngữ không cao sang, chưa được chắt lọc lắm nhưng khá trong sáng,
câu cú hoàn chỉnh trong cấu trúc ngữ pháp.
Dòng Chảy Của Tứ Thơ: Do thể thơ nhất khí liền mạch, ngôn ngữ khá trong sáng, câu cú chắc gọn,
bố cục tưÖng đối mạch lạc nên những mảnh tâm trạng của thi sĩ nối tiếp nhau chảy
thành dòng.
Vần: Vần chân
liên tiếp, vị ngọt đậm, âm điệu du dương, giúp kết nối khá chặt chẽ các mảnh tâm
trạng của tác giả.
Số Chữ Trong Câu: Thay đổi với biên độ rộng. Câu ngắn nhất 3 chữ (Tháng Sáu ơi!), câu dài
nhất 9 chữ (sao chưa thấy người như đã hẹn, người ơi?)
Thủ thuật này đã giúp chữa
lành 2 chứng bệnh “nhàm chán vần” và nhịp điệu đều đều tẻ nhạt của bài thơ.
Nhịp Điệu:
Uyển chuyển, sinh động.
Dòng Âm Điệu
Nhờ số chữ trong câu thay
đổi với biên độ rộng, vần có độ ngọt đậm, tứ thơ không những dễ hiểu mà còn dễ
cảm (không có mô gò cản đường) nên dòng âm điệu rất thông thoáng, uyển chuyển, sinh
động, có khả năng đưa tứ thơ trôi thẳng tới “bến”. Độc giả có thể đọc từ đầu đến
cuối mà không ngán.
Độ Dài Của Bài Thơ: 245 chữ, khoảng 34 câu, đủ dài để dòng chảy có “sóng sau dồn sóng trước”
phát sinh hồn thơ.
Dòng Cảm Xúc:
Bài thơ có dòng tứ thơ và
dòng âm điệu thông thoáng nên sau một đoạn kể lể nguồn cơn tâm thế xao động của thi sĩ đã bám theo tạo thành
dòng cảm xúc. Lúc này bài thơ có 3 dòng - tứ thơ, âm điệu, cảm xúc - nhập một, nhắm
thẳng “điểm đến của tứ thơ” chảy tới. Cảm xúc từ tâm thế xao động của thi sĩ nhờ
“sóng sau dồn sóng trước” sẽ lớn mạnh thành hồn thơ.
Cảm Xúc:
Cảm xúc tầng 1: Khoái cảm của người đọc khi tiếp xúc với câu chữ (kỹ
thuật cá nhân của cầu thủ trong bóng đá): Khá mạnh.
Cảm xúc tầng 2: Khoái cảm đến từ bố cục, thế trận chữ nghĩa (đấu pháp
toàn đội trong bóng đá): Mạnh
Cảm xúc tầng 3: Tức hồn thơ, ở ngoài
câu chữ. Nó là luồng hơi nóng đến từ tâm thế cao hứng của thi sĩ, không xuất hiện
trên văn bản chữ nghĩa mà chỉ có thể cảm nhận bằng tâm hồn. Trong bóng đá là
“trận đấu có hồn”.
Chị Khanh Cao có xôn xao
rung động khi cầm bút viết Tháng Sáu Ơi, tuy
nhiên cảm xúc đó chỉ là bâng khuâng, tiếc nhớ mối tình thuở học trò hơn nửa thế
kỷ trước chứ không thuộc loại “yêu thương nồng cháy, buồn bã thê lương, căm
ghét điên cuồng, ham muốn cực điểm … “. Hơn nữa, chị có chút giận hờn, uất ức
nên viết để trách móc “người xưa” đã quên lời hứa hẹn, nhưng chữ “tình” vẫn đeo
bám nên “giận thì giận mà thương thì còn thương”. Và trong bài thơ chữ “tình”
đã làm giảm cân lượng của chữ “giận”.
Chính vì thế dòng cảm xúc
hơi yếu, cường độ của hồn thơ chỉ nhẹ nhàng man mác. Mãi đến đoạn kết, lúc đạt
tới cao trào, hồn thơ cũng chỉ mấp mé ở mức trung bình.
Vài Ưu Điểm Đặc Biệt Của Bài Thơ
1/ Đoạn Kết Tuyệt Vời:
Tháng Sáu ơi!
nửa năm
nửa vời
nửa đời khắc khoải
gió lào cát trắng mênh
mông, hoang hoải
bạc tóc
bạc lòng
lời hẹn Tháng Sáu ơi!
Tâm sự bâng khuâng, tiếc
nhớ đã chuyển sang trách móc:
Nửa năm
nửa vời
nửa đời khắc khoải
để rồi:
bạc tóc, bạc lòng
lời hẹn Tháng Sáu ơi
Lập đi lập lai 3 chữ “nửa”
rất tài tình:
Nửa năm: Ý nói tháng sáu.
Nửa vời: Đường tình đứt đoạn.
Nửa đời khắc khoải: Hơn 50
năm bâng khuâng, thương nhớ.
Tôi cho rằng đây là câu thơ
hay nhất. Chỉ riêng nó đã gói trọn ý và là cao trào của bài thơ.
Cách gieo vần của đoạn kết
cũng điệu nghệ. Cả 3 cặp vần, 2 bằng 1 trắc đều là chính vận, giúp câu chữ, ý tứ
nối kết chặt chẽ với nhau. Về phương diện “thanh”, chữ “ơi” sau cùng đã cho đoạn kết chấm
dứt như một bản nhạc trở về chủ âm trong một giai kết hoàn toàn (perfect
cadence).
Tôi đã chẳng ngại ngùng gì
để đưa ra nhận xét: Đoạn kết thật tuyệt vời.
2/ Kỹ Thuật Gieo Vần Điệu Nghệ
Đây là bức tranh toàn cảnh
bài thơ với chút màu mè để minh họa kỹ thuật gieo vần của tác giả.
THÁNG SÁU ƠI
(Gửi miền thương nhớ)
Anh hứa rằng anh sẽ về
thăm
quê hương em gió lào cát trắng
mùa đã về
bằng lăng nở tím
sao chưa thấy người như đã
hẹn, người ơi?
ve râm ran tấu bản nhạc
không lời
hoa phượng đỏ
vùng trời thương nhớ
nghĩ đến lời anh hứa
em thấp thỏm chờ ... một
bóng người xa
Tháng Sáu về da diết lòng ta
sân trường chia tay
hẹn hò, ước nguyện
dòng mực tím ... rưng rưng
lưu bút
tiếng ai còn văng vẳng đâu
đây
Nhớ con đường mùa lá me bay
dưới hàng cây ta cùng dạo bước
tuổi hoa niên ngập ngừng hẹn
ước
vẫn tươi ngời trong ký ức nồng say
Tháng Sáu về
anh có hay
gió từ phương anh bời bời
thổi lại
kỷ niệm một thời vụng dại
tháng năm dài vương vấn đầy
vơi
Tháng Sáu nào cũng da diết
người ơi
mực tím mồng tơi
vần thơ e ấp
hoa tình yêu phập phồng lồng
ngực
hẹn ngày về mộng ước cùng nhau
dệt câu chung tình hạnh
phúc dài lâu
Người ra đi dặm đường hồ hải
lời hứa xa mờ
chưa lần trở lại
mỗi độ Tháng Sáu về khắc khoải lòng ta
lật từng kỷ niệm đã xa
gửi vào dang dở
Tháng Sáu ơi!
nửa năm
nửa vời
nửa đời khắc khoải
gió lào cát trắng mênh
mông, hoang hoải
bạc tóc
bạc lòng
lời hẹn Tháng Sáu ơi!
Giải thích kỹ
thuật gieo vần:
1/ Có 8 cặp vần trắc (màu đỏ),
một cặp không bắt vần:
sân trường chia tay
hẹn hò, ước nguyện
dòng mực tím ... rưng rưng
lưu bút
2/ Có 9 cặp vần bằng (màu
xanh)
3/ Có 1 câu lẻ loi (chữ
nghiêng):
gửi vào dang dở
Cặp vần trắc không bắt vần
và câu lẻ loi (chữ nghiêng) đã giúp giảm đáng kể “hội chứng nhàm chán vần”.
4/ Số chữ trong câu thay đổi
với biên độ rộng ngoài việc hóa giải nhịp điệu đều đều tẻ nhạt cũng góp phần giảm
thiểu “hội chứng nhàm chán vần”
5/ Có vài chữ in đậm gieo
vần lưng rất khéo (có thể làm đậm vị ngọt của vần nhưng không gây nhàm chán)
Tóm lại, tác giả có cách
gieo vần khá điệu nghệ. Kết quả là bài thơ tương đối dài, vần liên tiếp từ đầu
đến cuối khá đậm, tạo dòng âm điệu du dương, nhịp điệu uyển chuển, sinh động
nhưng không có hội chứng nhàm chán vần.
Cái Nền Kỹ Thuật Căn Bản Của Bài Thơ Đúng Hướng
Như đã phân tích ở trên, bài
thơ có:
1/ Tứ thơ chảy
thành dòng thông thoáng
a/ Thể thơ nhất khí liền mạch, các mảnh tâm
sự nối tiếp nhau.
b/ Ngôn ngữ khá trong sáng, câu cú chắc gọn,
ý tứ dễ “bắt”, không phải dừng lại ngẫm nghĩ, không có mô gò cản đường.
2/ Âm điệu chảy
thành dòng
a/ Vần liên tiếp/ không có hội chứng nhàm
chán vần
b/ Số chữ trong câu thay đổi
c/ Nhịp điệu uyển chuyển, sinh động.
3/ Cảm xúc chảy
thành dòng:
Khi tứ thơ và âm điệu chảy
thành dòng thì dòng cảm xúc, sau phần kể lể nguồn cơn, đã tự động phát sinh
(bám theo) để 3 dòng nhập một.
4/ Bài thơ đủ
dài để có “sóng sau dồn sóng trước”
5/ Tâm thế xao động
của tác giả
Có xao động nhưng không mạnh.
Như vậy, Cái Nền Kỹ Thuật
Của Bài Thơ Đúng Hướng đã hiển hiện rõ nét trong Tháng
Sáu Ơi. Nhờ nó nên mặc dù tâm thế của tác giả không xao động mạnh lắm bài
thơ cũng đã có hồn thơ - thứ cảm xúc cao cấp nhất, quý nhất, cho người đọc cảm
giác sướng nhất - ở mức mấp mé trung bình.
Kết Luận
Thật tình mà nói, phải còn
một đoạn đường dài nữa Tháng Sáu Ơi mới có thể đến
được cánh cổng Bến Bờ Thi Ca (1). Nhưng theo tôi, bài thơ đã có thể gọi là thành
công, đặc biệt về mặt kỹ thuật. Bài thơ đã có Cái Nền Kỹ Thuật Căn Bản Của Bài Thơ
Đúng Hướng, nghĩa là bài thơ đã đi đúng hướng. Hơn nữa, hồn thơ không chỉ “man
mác” mà đã cao hơn, mấp mé ở mức trung bình. Có đứa con tinh thần như thế đã là
một vinh dự của người làm thơ.
Có trong tay cái nền kỹ
thuật căn bản này thì lúc gặp cảnh đời nào đó làm “cảm xúc sôi lên phủ mờ lý trí”
mà phóng bút thì cơ hội đến gần hoặc bước vào cánh cổng Bến Bờ Thi Ca không còn
là bất khả thi. Mà dù chưa đến được thì bài thơ của bạn cũng có Hồn Thơ - thứ cảm
xúc quý giá nhất - ở mức độ nào đó làm mát lòng người đọc.
Xin cám ơn chị Khanh Cao.
Thay vì phải dùng những bài viết mang tính lý thuyết khô cứng, nhờ Tháng Sáu Ơi của chị, tôi đã có thể chuyển chút kiến
thức, trải nghiệm tâm đắc của mình đến người yêu thơ một cách sinh động.
League City
ngày 16 tháng 9 năm 2024
Phạm Đức Nhì
Chú Thích:
1/ Trong vườn thơ Việt Nam
có SAY ĐI EM của Vũ Hoàng Chương giá trị nghệ thuật cao đến mức, mà theo tôi, “cùng
với thi phẩm Say Đi Em của mình, Vũ Hoàng Chương không những đã có thể bước vào Bến Bờ Thi Ca mà còn xứng đáng ngồi vào hàng ghế trang trọng nhất”.
Mời độc giả đọc THĂM LẠI BÀI
THƠ “SAY ĐI EM” theo link sau đây:
https://lythuyetthoabc.blogspot.com/2023/05/tham-lai-bai-tho-say-i-em.html
Comments
Post a Comment